ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ
Son dönemlerde, temel bilimler ile elektronik ve bilgisayar mühendislikleri başta
olmak üzere çeşitli mühendislik dallarındaki gelişmelerin, tekstil sanayisine uygulanması
sonucunda, gelişmiş ülkelerde tekstil sanayisinin yapısı, emek-yoğun sanayi durumundan,
tamamen sermaye ve makine-yoğun sanayi durumuna dönüşmüştür. Söz konusu dönüşümde,
makineleşme yolundaki gelişmelerin yanı sıra insan yapısı liflerin (yapay ve sentetik)
icadının etkisi büyük olmuştur. Doğal lifler yerine kullanılabilen insan yapısı lifler
makinelerin ve yöntemlerin kullanımına olanak tanıdığından, teknolojinin gelişmesini
zorlamışlardır. Sonuç olarak, ücret düzeyi düşük ülkelerin, sanayileşmiş ülkelerin tekstil
sanayi üzerindeki baskısı, teknolojik düzeyde sağlanan gelişmeler (otomatik iplik üretimi,
mekiksiz dokuma tezgâhları, gelişmiş örgü makineler, bilgisayarla desteklenen tasarım vb.)
karşısında artık azalmıştır. Teknolojinin ilerlemesi ile üretim, makine ve iş gücü veriminin
yükseltilmesi sağlanmıştır.
Tekstil alanı yüksek ihracat performans ve potansiyeli ile ülkenin dünyaya açılan
penceresidir. Tekstil Türkiye'nin toplam ihracatının % 38'ini oluşturmaktadır. Ülkemizde
özellikle İstanbul, Denizli, Kahramanmaraş, Gaziantep, Adana, Kayseri, Tekirdağ, Çorlu
gibi il ve ilçelerimizde tekstil sektörü yoğunlaşmıştır. Tekstil sektörü hem ülke ekonomisine
katkı sağlamakta hem de istihdam alanı yaratmaktadır.
Türk tekstil sektörü, iplikten başlayarak geniş ve güçlü bir üretim yelpazesi ve
kapasitesine sahiptir. İğ sayısı itibari ile dünyada altıncı, rotor sayısında dördüncüdür;
dokuma ve örgü kapasitesi AB kapasitesinin dörtte biri, terbiye (boya, baskı, apre) kapasitesi
AB düzeyindedir.
Türk tekstil sektörü teknoloji düzeyi, ekonomik etkinliği ve sosyal etkileşimi
itibariyle ülkenin önde gelen sosyo-ekonomik faaliyet alanlarından biridir. Sektörün bu
konumunu önümüzdeki yıllarda koruması, hatta geliştirmesi beklenmektedir.
Türkiye'deki tekstil alanının güçlü olmasının nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Yerleşik tekstil geleneği,
Tekstil alt yapısı ve yeterli deneyim,
Uluslararası rekabet deneyimi,
Ham madde ve malzeme zenginliği,
Çevre dostu üretim konusunda deneyim,
Kişisel talebe yönelik küçük ölçekli işlere yatkınlık,
Ürün ve süreç çeşitliliğindeki zenginlik,
Lojistik, ulaşım, iletişim konularında alt yapı yeterliliği,
Esnek ve hızlı üretim,
Yeni makine parkıyla gerçekleştiriliyor olması,
Gelişmiş ülkelere göre genç nüfusun yarattığı rekabetçi iş gücü maliyetleri ile
birlikte ülke istihdamına büyük katkı sağlamasıdır.
ALANIN ALTINDA YER ALAN MESLEKLER
İplikçilik
Endüstriyel Dokumacılık
Endüstriyel Örmecilik (örme desen programcı/örme giyim modelisti)
Tekstil Terbiyeciliği (boyacı, baskıcı, test laborantı, apreci)
Tekstil Laborantlığı
İPLİKÇİ
Tanımı
Tekstil liflerine iplik üretim makinelerinde gerekli işlemleri uygulayarak istenilen
özellikte ve kalitede iplik yapma, hammadde, yarı mamül ve iplik üzerinde gerekli fiziksel
ve kimyasal testleri yapma, test cihazlarını kullanma ve sonuçlarını değerlendirme,
makineleri kullanma, üretim planı yapma, makinelerde gerekli ayarları, makine temizlik ve
bakım işlemlerini yapma bilgi ve becerisine sahip iş güvenliği ve kurallarına uyan nitelikli
kişidir.
Görevleri
İplik üretim planı yapmak,
Pamuk ipliği üretmek,
Yün ipliği üretmek,
Suni ve sentetik iplik üretmek,
Diğer iplik çeşitlerinin üretimini yapmak,
Hammadde ve yarı mamul testleri yapmak,
İplik testleri yapmak
ENDÜSTRİYEL DOKUMACI
Tanımı
Dokumacı, kumaş analizi ve tasarımı yapma, dokuma hazırlık ve dokuma
makinelerini kullanarak çeşitli kumaşları üretme, bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Kumaş analizi ve tasarımı yapmak
Atkı ve çözgü ipliğini hazırlamak
Çözgü ipliklerini haşıllamak
Tahar planı hazırlamak.
Armür planı hazırlamak.
Çözgü ipliklerini lamel, gücü ve taraktan geçirmek
Dokuma makinesini çalıştırmak
Kumaş hatalarını kontrol etmek
Makinenin temizlik, basit bakım ve onarımını yapmak
ENDÜSTRİYEL ÖRMECİ
ÖRME DESEN PROGRAMCISI
Tanım
Örmede desen oluşturma; düz, yuvarlak, çorap örme makinelerine desen programı
hazırlayabilme, makineye deseni oturtma ve örme makinelerini kullanma ile ilgili bilgi ve
becerilere sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Örgü ipliklerini hazırlamak
Örgü çeşidine göre makineyi ayarlamak
Makinede örme işlemini gerçekleştirmek
Örülen kumaşta hataları kontrol etmek
Makinenin temizlik, basit bakım ve onarımını yapmak
Örme Kumaşın örgüsünü analiz etmek
Örme kumaşı analiz etmek
Örme kumaşın desen programını hazırlamak
Örme makinesinden kumaşın numunesini örmek
Numune kumaş üzerinde kontrolleri yaparak gerekli düzeltmeleri yapmak
Kritikler doğrultusunda yeni numune parçayı örmek
Orijinal parçanın aynısı örülene kadar işlemi tekrarlamak
DÜZ ÖRME GİYİM MODELİSTİ
Tanımı
Örme giysiler için kalıp ve seri hazırlama, ürüne göre malzeme tespiti yapma ve
numune dikimi ile ilgili bilgi ve becerilere sahip nitelikli kişidir.
Görevleri:
Belirlenen modele ve ölçüye uygun kalıp hazırlamak
Kalıpları serileştirmek
Kalıpları şablonlamak
Kalıp ve modele uygun malzeme tespiti yapmak
Numune dikimi yaptırmak
TEKSTİL TERBİYECİSİ
BOYACI
Tanımı
Tekstil boyacılığı ile ilgili her birimde planlama yaparak amaçlar doğrultusunda her
türlü makineyi de kullanarak her çeşit kumaşa ön terbiye ve boyama işlemleri yapabilme
bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
İşletmede kullanılacak suyun sertliğini analiz etmek,
Liflere kantitatif analizler yapmak
Çeşitli formdaki tekstil materyaline ön terbiye işlemlerini yapmak,
Çeşitli formdaki tekstil materyalini boyamak,
BASKICI
Tanımı
Tekstil baskıcılığı ile ilgili her birimde planlama yaparak amaçlar doğrultusunda her
türlü makineyi de kullanarak her çeşit kumaşa baskı yapabilme bilgi ve becerisine sahip
nitelikli kişidir.
Görevleri
Desen tasarımı yaparak tekniğine uygun raportlama yapmak,
Baskı makinesine uygun şablon hazırlamak,
Basılacak desene uygun baskı patı hazırlamak,
Baskı makineleriyle çeşitli formdaki tekstil materyaline baskı yapmak
APRECİ
Tanımı
Tekstil apreciliği ile ilgili her birimde planlama yaparak amaçlar doğrultusunda her
türlü makineyi de kullanarak her çeşit kumaşa apre yapabilme bilgi ve becerisine sahip
nitelikli kişidir.
Görevleri
Renklendirme işlemleri yapılmış çeşitli formdaki tekstil materyalinin mekanik
ve kimyasal yöntemlerle tutumu, görünümünü, özelliklerini değiştirmek ve
geliştirmek.
TEST LABORANTI
Tanımı
Tekstil ile ilgili her aşamayı test ederek kontrol edebilme, üretimin ulusal ve uluslar
arası standartlara ve insan sağlığına uygunluğunu her türlü test cihazını kullanarak test
edebilme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Elyaf cinsini ve karışım oranını tayin etmek,
Çeşitli kimyasal maddeleri kullanarak çözelti hazırlamak,
Su analizi yapmak,
Dünyada kabul edilen test standartlarını ve özelliklerini bilmek,
Müşterinin test için getirdiği numuneyi sisteme kayıt ederek test için uygun
duruma getirmek,
Tekstil materyaline haslık, fiziksel ve analitik testleri yapmak
Tekstil Teknolojisi alanı adı altında ayrıca; harman hallaççı, tarakçı, cerci, penyeci,
fitilci, ringci, bobinci, katlamacı, bükümcü, open- endci, çekmeci, koparmacı, şişirmeci,
fantezi bükümcü, laboratuvarcı, finisörcü, kurutmacı, üretimci, bobinajcı, denye kontrolcü,
tekstüreci, tefrik kontrolcü, çözgücü, haşılcı, taharcı, kalite kontrolcü, dokumacı, numune
dokumacı, dokuma desenci, dokuma makineci, düz örme model makineci, çorap örme model
makineci, düz örme giyim model makineci, burun kapamacı, düz örme ilik düğmeci, düz
örme remayözcü, düz örme overlokçusu, formacı, yuvarlak örme makineci, çorap örme
makineci, düz örme kesimci, düz örme ponterizci, düz örme teyel makinecisi, düz örme
makineci, düz örme reçmecisi, düz örme düz dikiş makinecisi, düz örme ütücü, örmede
kalite kontrolcü, paketlemeci, ön terbiyeci, desenci, parça boyacı, parça baskıcı, kimyasal
apreci, mekanik apreci, fiziksel test laborantı, kimyasal test laborantı, şardoncu, sanforcu,
şabloncu vb. meslek elemanları bulunmaktadır.
TEKSTİL LABORANTI
Tanımı
Tekstil materyallerinin hammaddeden alıp tekstil kullanıcısına varıncaya kadar
gerekli tüm fiziksel ve kimyasal test metotları, standartlar ve kalite kontrol konusunda
yeterlilik kazandırmaya yönelik eğitim ve öğretim verilen daldır.
Görevleri
Kalite güvence sistemlerini ve prosedürlerini hazırlamak,
Numune analizi yapmak,
Temel kimyasal ve fiziksel testleri yapmak,
Laboratuarda tekstil testleri yapmak,
Tekstil analizlerini yapmak,
Analitik testleri yapmak,
Tekstil kontrollerini yapmak
MESLEK ELEMANLARINDA ARANAN ÖZELLİKLER
Tekstil alanında çalışmak isteyenlerin görme ve işitme duyu organlarının işlevlerini
tam olarak yerine getirmesi, el ve parmaklarını ustalıkla kullanması, titiz olması, bedenen ve
ruhen sağlıklı olması, göz ve ellerini eş güdümlü kullanabilmesi ayrıca mesleki eğitim almış
olması gerekmektedir.
ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI
Tekstil alanında çalışanlar, çalışmalarını kapalı mekânlarda (işletmelerde) yürütürler.
Bu alanda çalışanlar, görevini yaparken bireysel çalışabilecekleri gibi ekip hâlinde de
çalışabilirler. Alanın altındaki meslekler çeşitli ham madde ve makinelerle çalışmayı
gerektirmektedir.
Çalışma ortamının kısmen tozlu olmasından ve kimyasal madde (boyar madde)
kullanımından dolayı astım ve alerji problemleri olan kimselerin çalışırken gerekli önlemleri
almaları gerekmektedir.
İŞ BULMA İMKÂNLARI
Tekstil alanında çalışmak isteyenler, özel sektörlerdeki tekstil fabrikalarında, triko,
çorap ve örme atölye veya işletmelerinde, iplik fabrikalarında, desen bürolarında, dokuma,
boya, apre, baskı atölye ve işletmelerinde, tekstil test laboratuvarlarında ve tekstil satış
noktalarında çalışabilecekleri gibi kendi atölyelerinde de çalışabilirler.
Tekstil alanı mezunu olan bir kişi Türkiye'de yaygın olarak çalışma imkânına
sahiptir.
EĞİTİM VE KARİYER İMKÂNLARI
Meslek eğitimi, meslek liselerinin tekstil alanı diploma programında verilmektedir.
Lise öğrenimlerini bu alanlarda tamamlayan öğrenciler meslek yüksek okullarının;
Tekstil,
Halı-kilim,
Halıcılık bölümlerine sınavsız geçiş yapabilirler
Üniversite giriş sınavında başarılı oldukları takdirde;
Tekstil Öğretmenliği,
Tekstil Dokuma ve Örgü Öğretmenliği,
Tekstil Terbiye Öğretmenliği
bölümlerinde lisans öğrenimlerine devam edebilirler.
Ayrıca ön lisans programlarını başarı ile bitirenler açılan dikey geçiş sınavında
başarılı oldukları takdirde;
Tekstil,
Tekstil Dokuma ve Örgü Öğretmenliği,
Tekstil Öğretmenliği,
Tekstil Mühendisliği,
Tekstil Tasarım
Tekstil Terbiye Öğretmenliği
lisans programlarına devam edebilirler.
Mesleki Eğitim Merkezleri çıraklık eğitimi uygulama kapsamına alınan illerde ve
meslek dallarında aday çırak, çırak, kalfa ve ustalara eğitim vermek ve çeşitli meslek kursları
açmak suretiyle sanayinin ihtiyaç duyduğu nitelikli ara insan gücünü yetiştirmek amacıyla
açılan eğitim kurumlarıdır.
Halk Eğitimi Merkezleri yaşam boyu öğrenme perspektifi içerisinde her zaman ve
her yerde uygulanabilecek yaygın eğitim programları ile her yaş ve düzeyde bireylere eğitim
sunmaktadır.
Mesleki Eğitim Merkezlerinde, Tekstil Teknolojisi alanında eğitim verilmektedir.
Modüler programlarla meslek liseleri arasında paralellik sağlandığından dolayı yatay ve
dikey geçişler olabilecektir.